–પ્રા. રમણ પાઠક ‘વાચસ્પતી’
જ્યાં સુધી મનુષ્ય ભુતકાળની અજ્ઞાનજનીત તથા અજ્ઞાન–પ્રચારક એવી નીરર્થક નીતીકથાઓ અને માન્યતાઓને વેદવાક્ય માનીને માથે ચઢાવીને ફરશે, ત્યાં સુધી સાચી માનવ સંસ્કૃતીની આશા રાખવી, એ વાત અર્થહીન સપનામાં રાચવા બરાબર જ છે.
–બર્ટાન્ડ રસેલ
આ સન્દર્ભમાં મને એક ‘નીતીકથા’ યાદ આવે છે: રાવણની બહેન શુર્પણખા વનમાં એકલા ફરતા શ્રીરામને લોભાવવા સુન્દરીનું રુપ ધારણ કરી તેઓની સમક્ષ હાજર થઈ, ત્યારે રામે એને લક્ષમણ પાસે મોકલતાં, પીઠ પર લખી આપ્યું કે, ‘આવનાર બાઈનાં નાક–કાન કાપી નાંખજે !’ હવે એક સંસ્કારી–સમજદાર માનવી તરીકે પ્રશ્ન થાય કે, રામ જેવા મર્યાદા પુરુષોત્તમે એક સ્ત્રી સાથે આવો ક્રુર, અમાનવીય વ્યવહાર કરવાનો ? વાસ્તવમાં આજનો કોઈપણ શીક્ષીત–સંસ્કૃત પુરુષ શ્રીરામની જગ્યાએ હોત તો એમ જ કહેત કે, ‘બહેન, તમારો આ પ્રયત્ન મીથ્યા છે, અમે એવા સ્ત્રીલોલુપ પુરુષો નથી. માટે આવ્યા છો તેવા શાંતીથી જાઓ! … ઈત્યાદી.’ હવે વીચાર કરો, રામકથા સાંભળતાં અને આ પ્રસંગ આવતાં રામને બીરદાવતી તાળીઓ આપણે પાડી શકીએ ? પાડવી જોઈએ ખરી ?
કવી વાલ્મીકીનો આવો પ્રસંગ શ્રીરામના ચારીત્ર્યને પ્રગટ કરવા આલેખાયો હોય, તો મને કહેવાનું મન થાય છે કે, તે જમાનાના ઋષીમુનીઓ અજ્ઞાની હતા, નીતી કે માનવતા વીશેના તેઓના ખ્યાલો ‘અજ્ઞાનજનીત’ હતા. વળી રાવણને એ લોકો રાક્ષસ તરીકે આલેખે છે; પરન્તુ શ્રીરામના ઉપર્યુક્ત વ્યવહાર કરતાં, રાવણનો સીતા પ્રત્યેનો વ્યવહાર વધુ સંસ્કારી અચુક લેખાય. વધુમાં આપણા જે.પી. મહેતા, સ્પષ્ટ લખનાર વીર લેખક કહે છે તેમ, ‘મારો ભાઈ લક્ષ્મણ, કુંવારો છે’. એવું રામ બોલે, શુર્પણખાને કહે, એ તો હડહડતું જુઠાણું કહેવાય ને ? લક્ષ્મણજી તો ઉર્મીલાજીને પરણેલા હતા !
મને લોકો અવારનવાર રૅશનાલીઝમનો ‘ભીષ્મપીતામહ’ કહીને બીરદાવે છે ત્યારે મને વીરોધમાં કહેવાનું મન થાય છે કે, ભલે ‘પીતામહ’ કહો (જો કે આપણા ગુજરાતના રૅશનાલીઝમના પીતા હકીકતમાં તો ‘ઈશ્વરનો ઈન્કાર’ના લેખક નરસીંહભાઈ પટેલ જ કહેવાય); પરન્તુ કૃપા કરીને મને ‘ભીષ્મ’ સાથે તો ન જ સરખાવો. મારા મતે, ભીષ્મ તો કાયર કે ડરપોક હતા અથવા તેઓના નૈતીકતા વીષયક ખ્યાલો ઘણા શીથીલ કે અનુચીત હતા. કારણ કે દ્રૌપદી જેવી કુલવધુનાં વસ્ત્રોનું આહરણ થતું હોય ત્યારે મારા જેવો દુબળો–પાતળો ડોસો પણ ત્યાં ચુપ–શાંત બેસી ન જ રહે. હું તો અચુક જ ત્રાડ પાડતો ઉભો થઈ જાઉં કે, ‘દુષ્ટો, આ શું લઈ બેઠા છો ? મારા જીવતાં, મારા દેખતાં હું આપણી કુલવધુનાં વસ્ત્રો તો નહીં જ ખેંચાવા દઉં ! થાય તે કરી લો !’
અનેક દેવો તથા ઋષીમુનીઓ સહીત મહાપુરુષોને સુન્દર સ્ત્રીને જોતાં જ વાતવાતમાં વીર્યસ્ખલન થઈ જતું ! અને છતાં, પરશુરામની માતા રેણુકાને, ચીત્રરથ નામના ગાંધર્વને કામક્રીડા કરતો જોઈને, કેવળ મનોવીકાર થયો. (જે કોઈ પણ માનવીને થાય જ), એમાં તો પતી ઋષી જમદગ્નીએ એનો શીરચ્છેદ કરાવી નાંખ્યો ! આ તે કેવા ઋષી ! એક તો આટઆટલી તપશ્ચર્યા પછીય આટલા બધા ક્રોધી અને વધારામાં સ્ત્રી પરત્વે આટલા અસહીષ્ણુ!
મને તો કાયમ એક પ્રશ્ન મુંઝવે છે કે, વીદ્વાન પુરુષો મહાભારતને દૈવાસુરસંગ્રામરુપે ઘટાવે છે અને ‘સત્યનો જય’ પોકારતા દાખલારુપે ટાંકે છે ત્યારે ભીષ્મ, દ્રોણ કે કર્ણ જેવા ‘વીરાટ’ પુરુષોને કપટથી હરાવનાર અને અન્યથા સીધી લડાઈમાં તેઓને હરાવવા અસમર્થ એવા પાંડવોને પક્ષે કયું ‘સત્ય’ હતું ? યુધીષ્ઠીર જુગારમાં પાંચ પાંચ ભાઈઓની સહીયારી પત્ની એવી દ્રોપદીને હારી જાય, ‘નરો વા કુંજરો વા’ એવું હડહડતું જુઠું બોલે, પોતે જાણતા જ હતા કે હણાયો તો કુંજર(હાથી) જ છે, તેમ છતાંય ! ભીષ્મની સામે શીખંડીને લડાવીને તેઓને સંહારે (જો કે એવી કપટલીલા શ્રીકૃષ્ણની હતી; પણ યુધીષ્ઠીરની જાણ બહાર તો નહોતી જ) વગેરે કૃત્યો છતાં; દંતકથાના યુધીષ્ઠીર તે ‘સત્યવાદી’ !
છેલ્લે અત્રે એક ‘ભયંકર’ દંતકથા કે ધર્મકથાનો ઉલ્લેખ કરી, આ દાખલા–ટાંચણ છોડી સહેજ વીષયાંતર કરીએ. વીશ્વના સર્જનહાર અને દેવાધીદેવ એવા બ્રહ્માજી પોતાની સગી પુત્રી સરસ્વતીનું સૌન્દર્ય જોઈને કામવીહ્વળ બને, સંયમ ગુમાવે અને એના પર બળાત્કાર કરવા ધસે ! પેલી બાપડી તો મૃગલીનું રુપ લઈને, જીવ લઈને ભાગે, તો પીતાજી મૃગ બનીને એની પાછળ દોડે ! આ તે કેવા દેવો ? એમાંય દેવોના રાજા એવા ઈન્દ્રનો તો જોટોય ના જડે : અહલ્યાનું શરમજનક પ્રકરણ અત્રે વર્ણવતો નથી; પરન્તુ એય આપણી ધર્મકથા જ છે ને ? જો કે એ પછીના ઈન્દ્રનાં જુઠાણાંની વાત અત્રે સંક્ષેપમાં ટાંક્યા વીના રહી શકાતું નથી; કારણ કે આ દંતકથાને જરા બદલીને એવો અંજામ પ્રચલીત બનાવવામાં આવ્યો છે કે, ઈન્દ્ર અને તેના સાથી ચંદ્રને એવો શ્રાપ આપવામાં આવ્યો હતો કે અનુક્રમે તેમને હજાર અને સો વ્રણવાળો કોઢ નીકળજો ! એના નીદર્શનરુપે ચંદ્રના ડાઘ બતાવવામાં આવે છે; પરન્તુ મુળ ધર્મકથાનો અન્ત જુદો જ છે. ઋષી ગૌતમે ઈન્દ્રને શાપ આપ્યો કે ‘તારાં વૃષણ ખરી પડજો !’ અને ઈન્દ્રનાં વૃષણ ખરી પડતાં તે બળદ થઈ ગયો. સ્વર્ગમાં પાછા જઈને તેણે દેવોની સભા બોલાવી અને પોતાની અવદશા વર્ણવતા દેવોનો રાજા ઈન્દ્ર હડહડતું જુઠું બોલ્યો : ‘હું તો ઋષીને ક્રોધીત કરી, તેઓનો તપો ભંગ કરાવવા ગયો હતો…’ પછી તેને ઘેટાનાં વૃષણ ચોંટાડી આપવામાં આવ્યાં. (પ્લાસ્ટીક સર્જરી !)
આવી છે : ધર્મકથાઓ અને નીતીકથાઓ ! કૃપા કરીને એવી ગેરસમજ ન કરશો કે કેવળ આપણાં જ શાસ્ત્રોપુરાણોમાં આવી કઢંગી કથાઓ છે. બધા ધર્મગ્રંથોમાં આવી તેવી વાતો જ સંખ્યાબન્ધ રચાઈ છે : દા.ત. બાયબલ(‘ઓલ્ડ ટસ્ટામેન્ટ)’ ની કથામાં તો હદ કરી છે : જાણો છો ? ગુદામૈથુન માટેનો અંગ્રેજી શબ્દ ‘સોડોમી’ બાઈબલની એક કથામાંથી બન્યો છે. જો કે એમાં એવા કૃત્યને જરુર પાપ ગણવામાં આવ્યું છે, જ્યારે ભાઈ–બહેન કે પીતા–પુત્રી વચ્ચેના ‘ઈન્સેસ્ટ’ – ‘અવૈધ સમ્બન્ધ’ને એટલું વખોડવામાં નથી આવ્યું.
આમ, પુરાણ ધર્મગ્રંથો ધ્યાનથી વાંચતાં એવી પ્રતીતી તો ભાગ્યે જ થાય કે માનવજાતની નૈતીકતા ધર્મ–આધારીત છે. ધર્મગુરુઓ તથા કથાકારો બાપડા ધર્મગ્રંથોના આવા સંકોચપ્રેરક પ્રકરણોને પ્રતીકાત્મક કે રુપકારત્મક તરીકે ઘટાવવા પ્રેરાય છે અથવા તો એવો મીથ્યા શ્રમ આદરે છે; પરન્તુ વાતવાતમાં સુન્દર પરસ્ત્રી સાથે સમાગમ કરી બેસતા અને સંતાનો પણ જન્માવી દેતા ઋષીમુનીઓ કે દેવોનાં બધાં અપલક્ષણોને રુપકોમાં ઘટાવી શકતાં નથી જ. અત્રે કોઈની ધાર્મીક લાગણી દુભાય એવા ભયે દાખલા નથી ટાંકતો. જો કે બે હાથ જોડી વીનન્તી કરું કે, હવે લાગણી ન દુભાય એટલા સહીષ્ણુ તથા સુસંસ્કારી તો આપણે બનીએ જ.
આવા પુરા લૌકીક, માનવપ્રકૃતીની તમામ નીર્બળતાઓના આલેખનથી ભરપુર તથા અનેક અનૈતીકતાઓ, અર્થાત્ અસામાજીક તેમ જ દુષ્ટ વ્યવહારને કવચીત્ સમર્થન આપનારાઓને આધારે સ્થાપીત તથા સંચાલીત ધર્મના મહત્ત્વ વીશે હજી આજેય પુરો તથા નીર્ગ્રંથ તટસ્થ વીચાર કર્યા વીના જ લોકો એવી દલીલ ફગાવતા ફરે છે કે, ‘લોકો ધર્મનું પાલન કરે છે. પાપ–પુણ્યની ધાર્મીક આજ્ઞાઓને વશ વર્તે છે અને ભગવાનથી ડરે છે, એટલે જ સમાજ આજેય કંઈક સીધો અને વ્યવસ્થીત ચાલે છે.’
આ દલીલનું ખંડન હું બર્ટ્રાન્ડ રસેલના શબ્દોમાં કહું તો : ‘ધર્મના આદેશથી કે ઈશ્વરના ભય દ્વારા જે નૈતીકતા લાદવામાં આવે છે એ તોફાની બાળકને આપેલ ધાકધમકી જેવી ક્ષણીક નીવડે છે. એવો ધાક કંઈ લોહીમાં ભળી ગયેલી નીતીમત્તા બની જાય નહીં – એ તો ક્યાંક ભયનો અભાવ પ્રતીત થતાં જ શીથીલ બની જાય.’ દા.ત. રમખાણોમાં અને તોફાની ટોળામાં માણસ સમાજવીરોધી વર્તન કરવા ઉશ્કેરાય. યાદ રાખો કે, નૈતીકતાની નીયમાવલી એ ધાર્મીક આદેશો નથી. બલકે મુળમાં સામાજીક આચારસંહીતા જ છે અને હોવી જોઈએ. માટે ધાર્મીક પ્રતીબંધોથી નહીં; પરન્તુ શીક્ષણ સંસ્કારના એક ભાગરુપે જ નીતી પ્રવર્તમય બનવી જોઈએ. રસેલ કહે છે કે : ‘ગમે તેવા સાચા ખોટા દાવા કરવામાં આવે તો પણ; માનવ જાત નૈતીક રીતે અચુક સુધરી છે. પુર્વકાળમાં જે ક્રુરતા, શોષણ, દમન, સજાઓ, નીર્દય વ્યવહારો પ્રવર્તતાં, એમાંના ઘણાંખરાં આજે નષ્ટ થયાં છે. દા. ત. સ્ત્રીને ડાકણ ઠરાવવી, સ્ત્રીને જીવતી સળગાવીને મારવી અથવા તો હાથના બદલામાં હાથ અને આંખના બદલામાં આંખ જેવી દંડસંહીતાનાં ફરમાનો આજે ભાગ્યે જ ક્યાંય અમલમાં છે.’ અરે, આજે તો દોષીતને, અપરાધીને સુધારવાના નીયમો ક્યાંક તો ઘડવા કે અમલી બનાવવા તરફનો અભીગમ પ્રગટ્યો છે. આ બધો જ પ્રતાપ–પ્રભાવ ધર્મનો નહીં; વીજ્ઞાનનો જ છે.
છેલ્લે ફક્ત અંગુલીનીર્દેશ કરું કે, આપણા અને જગતના ધર્મગ્રંથોમાં પણ સ્ત્રીઓ, શુદ્રો, ઈતરજાતી–પ્રજાતીના માણસો તથા ગુલામો – પાલતુ પ્રાણીઓ પરત્વેનો જે અમાનુષી વ્યવહાર પ્રબોધવામાં આવ્યો છે. (દા. ત. મનુસ્મૃતી જેવા આપણા ગ્રંથોમાં સ્ત્રી જાતીનો તીરસ્કાર) એ જોતાં હવે પુરાણા ધર્મગ્રંથો, પુરાણોને મ્યુઝીયમમાં મુકી, વીજ્ઞાનનો પ્રચાર તથા પ્રભાવ અમલી બનાવવાનો સમય પાકી ગયો છે અને અનુકુળતા તથા શક્યતાંય જન્મી ચુકી છે.
લેખક–સમ્પર્ક : પ્રા. રમણ પાઠક, એ–4, નટરાજ એપાર્ટમેન્ટ, પાટીદાર જીન કૉમ્પ્લેક્સ, બારડોલી – 394 641 ફોન: (02622)- 222 176 સેલફોન: 99258 62606
સુરતની ‘સત્યશોધક સભા’એ છેક 1984માં એક અનીયતકાલીક રૅશનલ સામયીક ‘પ્રબોધ’ નામે શરુ કરેલું.1998થી તે દ્વીમાસીક ‘સત્યાન્વેષણ’ બન્યું. હવે તે માસીક બન્યું છે. તા. 15 જુન, 2012ના રોજ પ્રકાશીત થયેલા‘સત્યાન્વેષણ’ના ‘ઢાઈ શતાબ્દી વીશેષાંક’ (250મો અંક)માંનો આ લેખ ‘સત્યાન્વેષણ’ નીતેમ જ લેખકશ્રીની પરવાનગી અને સૌજન્યથી સાભાર…
મુખ્ય સંપાદક: શ્રી સુર્યકાંત શાહ : SURYAKANT SHAH e.Mail: suryasshah@yahoo.co.in
રૅશનલ દ્વૈમાસીક‘સત્યાન્વેષણ’ (વાર્ષીક લવાજમ માત્ર રુપીયા પચાસ)હવે વેબસાઈટ પર વાંચવા માટે ઉપલબ્ધ છે. જેની લીન્ક નીચે મુજબ છે:
http://sites.google.com/site/vivekpanthi/sataanveshan-oldissues
સુજ્ઞ વાચકો જોઈ શક્યા હશે કે, મારા બ્લોગનાહોમ–પેઈજ પર મથાળેઆગલા બધા જ લેખોની પીડીએફ, વર્ષવાર ગોઠવીને મુકી છે. જેથી, આ ‘રૅશનલ–વાચનયાત્રા’માં મોડેથી જોડાયેલા જીજ્ઞાસુ વાચકો, પોતાના સન્દર્ભ–સંગ્રહ સારુ કે મીત્રોને મોકલવા માટે, ત્યાંથી જ મનગમતી પીડીએફ ડાઉનલોડ કરી શકે.
અક્ષરાંકન:ગોવીન્દ મારુ, 405, સરગમ સોસાયટી, કાશીબાગ, નવસારી કૃષી યુનીવર્સીટીના પહેલા ગેટ સામે, વીજલપોર. પોસ્ટ: એરુ એ. સી. – 396 450 જીલ્લો: નવસારી. સેલફોન: 99740 62600 ઈ.મેઈલ: govindmaru@yahoo.co.in
પ્રુફવાચન સૌજન્ય:ઉત્તમ ગજ્જર – uttamgajjar@gmail.com
પોસ્ટ કર્યા તારીખ: 24/08/2012
‘અભીવ્યક્તી’ 
પાઠક સાહેબ તમારી અમુક વાત સાચી છે. પણ વધારે પડતા રેશનાલીસ હોવ તો પછી તમે થોડું ઇસ્લામ વિષે પણ કહેજો
હજ માં જ્યાં હાજીઓ જાય છે ત્યાં એ લોકો એક પત્થર પર કાંકરા મારે છે. આના વિષે પણ કૈક કહેજો.
LikeLike
Dear Mr. Joshi:
I will repeat a paragraph from my earlier comment on a previous blog-entry, with some additions.
Some of these objections sound like the dialog from Amitabh from Diwaar (paraphrasing) – “If you want my sign, please get a sign first from the man who wrote this on my hand, first get sign from…etc.” The objectors ask why we are trying to reform Hindu religion /Indian civics and not Islam or Christianity. And my answer is very clear – because i was born in a Hindu family in India and know this system well so i want to fix this.
Most Important: *If my house is dirty, I must clean it. I cannot just say – yes, but others’ houses are dirtier, so unless I can convince them to clean their houses, i should not clean mine – that is a ridiculous argument.* Besides, there are ex-Muslim and ex-Christian reformists that are trying to change their religions as well. We should focus on what is ours.
I hope this helps you understand the author’s point. Each of us have to make a choice. Either we improve ourselves and our society, or we just point to the worst elements in others and try to become as bad as those. Many of us are trying to do the first. It is not nice to discourage that from happening. If you choose to do the second – to go down to the level of the worst elements in the world today – by all means feel free to do so. But it is not nice to stop those who are trying to improve what is ours.
Regards,
A. Dave (દવે)
LikeLike
દવે સાહેબ મારા વિચારો તમારા જેવા નથી કે આટલી બધું કોઈ નું આંધળું અનુકરણ કરું. એટલે કદાચ કોના
અંગ વધારે વાંકા છે તે તમને ખ્યાલ આવી જશે. તમે આટલા કટ્ટર હશો તેનો ખ્યાલ નહિ હોય અને આનો જવાબ કદાચ પાઠક સાહેબ
પાસે થી મળ્યો હોત તો સારું પણ તમારા જેવા કટ્ટર અનુયાયીઓ થી મળ્યો એટલે દુખ થયું. મેં જે સવાલ કર્યો તેનો તમે જવાબ
આપવા પોતે વચ્ચે આવી ગયા લાગે છે. ઘણા લોકો ને ચાલતી ગાડી માં બેસવાની આદત હોય છે. દવે સાહેબ યોગી બનવું સહેલું છે પણ ઉપયોગી બનવું અઘરું છે અને આ ઉપયોગી બનવાની તાલીમ વિજ્ઞાન નહિ પણ ધર્મ અને શાસ્ત્ર શીખવાડશે. આપને હંસ જેવા થવાનું
છે. પાણી અને દૂધ ને ધર્મ માંથી અલગ કરવાનો છે પણ તમે તો પાણી અને દુધને જ સ્વીકારતા નથી. આપણને આપની માતૃભાષા નું ગૌરવ
ના હોય એટલે અંગ્રજી બોલી ને પ્રભાવ પાડવા માંગતા હોઈ છીએ. એ પણ એક જાત ની કટ્ટરતા જ છે.
LikeLike
શબ્દ્શૂર સાહેબ
મારા લખાણ માં કટ્ટરતા ક્યાં આવી તે મને ખબર નથી, પણ તમને દેખાઈ હોય તો સોરી કહું છું. બાકી મેં પહેલા જ એક કોમેન્ટ માં લખ્યું હતું કે મને અંગ્રેજી કીબોર્ડ પર ગુજરાતી લખવું અઘરું પડે છે. પણ મને દુખ એ વાત નું થયું કે તમે મૂળ મુદ્દો પકડવા ને બદલે કે મૂળ વાત નો જવાબ આપવાને બદલે વ્યતિગત હુમલા પર આવી ગયા. મને માતૃભાષાનું અને સનાતન શાસ્ત્રોનું કેટલું અજ્ઞાન છે એનો અંદાજ લગાવવા કરતા મૂળ મુદ્દો પકડો અને મૂળ વાતની ચર્ચા આગળ કરો તે વધારે ઉચિત રહેશે એવું નથી લાગતું? ફરી પાછો અખાના શબ્દો જ થોડા બદલીને કહું છું કે “અન્યનું તો એક વાકું, આપણા અઢાર છે!” એ અઢાર માંથી એકાદ બે સુધારીએ તો એ બહુ છે! બાકી જેમ ચાલતી ગાડી એ ચડનારા હોય છે તેમ ચાલતી ગાડી ઉપર પથરા પણ ફેંકનારા કોઈ હોય છે! 🙂
-દવે
LikeLike
બીજું ખાસ – હંસમાં પાણી ને દૂધ જુદા કરવાની કોઈ જ શક્તિ નથી. એ તો ફક્ત એક કાલ્પનિક વાત છે.
જો આપણે સત્યની વાત કરીએ છીએ તો સાચી હકીકત લઈને જ વાત કરીએ!
🙂
જરા પણ અનાદર કે મજાક કરવાનો ઈરાદો નથી – ફક્ત સત્ય તરફ આંગળી ચીંધુ છું.
LikeLike
According to Akha, “અન્ય નું તો એક વાકું, આપ ના ૧૮ છે”
In this case, અન્ય નું તો એક વાકું, આપણા ૧૮ છે
આપણે આપણા અઢાર માં થી એક-બે ઠીક કરીએ તોએ બહુ છે!
🙂
LikeLike
દવે સાહેબ જયારે તમને તમારી માતૃભાષાને પ્રેમ નથી તો ધર્મ અને વ્યક્તિ પ્રત્યે ક્યાંથી આવશે.છેતરામણા
શબ્દો થી હિંદુઓ ને ગાળો દેવી સહેલી છે. તમને બીજા ધર્મ ની ચુખલી કાઢતા નહિ આવડે કેમ કે ત્યાં જીવન મરણ
નો સવાલ થઇ જાય. ઘણા લોકો ને દેખાવવું છે હિંદુ જેવું અને વર્તન કરવું છે દુર્યોધન જેવું. તમે હિંદુ શાસ્ત્ર વાંચ્યું જ નથી
એમ લાગે છે. નહીતર શાસ્ત્ર નું મનન થોડું તો હોત. શાસ્ત્ર નું રૂદય માં ગુંજન કરવાનું હોય છે નહિ કે દેખાવ.
ઘણા લોકો આજે હિંદુ ધર્મ વિષે નકારત્મક બોલી ને પ્રસ્સિદ્ધી પામવા મથામણ કરતા હોય હોય છે. ધર્મ અને શાસ્ત્ર
એ ઓ ટેકાનલાકડી છે. એને સહારે જ સત્ય ની ખોજ કરવાની છે. ફક્ત શબ્દ સુધી અટકી ગયેલો સત્ય ને પામી શકતો નથી
શબ્દ નું સત્ય જયારે રૂદય માં પ્રગટે ત્યારે જ તે ઉપયોગી થાય છે. હાથ માં રહેલી ગીતા રુદય માં ગુંજે ત્યારે સાચું સત્ય.
ગમે તેટલા ઉપકરણો ની શોધ થાય પણ માણસ ને માણસ ની અને ધર્મ ની જરૂરિયાત હમેશા રહેવાની. ઘડપણ માં
વેબકામ નહિ પણ વહાલ ભર્યા સ્પર્શ ની જરૂર હોય છે અને તે ધર્મ જ શીખવાડશે.
LikeLike
શબ્દ્શૂર સાહેબ
જયારે ધર્મ માં અસત્ય અને ગુનેગારી ભરેલા હોય ત્યારે તે સત્ય ક્યાંથી બતાવશે? અને મેં પહેલા પણ કહ્યું છે કે બધાજ ધર્મો એમાં આવી જાય. પણ તમને એક ધર્મ સારો ને બીજા બધા ખરાબ એવુંજ દેખાડવું હોય એમ લાગે છે! એની સામે મારું એટલુજ કહેવાનું છે કે એકેય સારો નથી!
બીજી એક નાની વાત – રૂદિયા માં શેનુયે ગુંજન નથી થતું. એ તો એક મીકેનીકલ પંપ જ છે! કવિઓ માટે સારી વાત છે, બાકી સત્ય ના શોધનારા મગજની વાત કરે છે, રૂદિયાની નહિ!
-દવે
LikeLike
શ્રી શબ્દ્શૂર સાહેબ
આ પહેલાની મારી કોમેન્ટ માં છેલ્લા વાક્યમાં હું થોડું જોક કરવા ગયો, પણ પોસ્ટ કર્યા પછી વાંચ્યું તો થોડું અવિનયી લાગ્યું. મારો ઈરાદો એવો નહોતો અને એ બદલ માફી માગું છું. જો આપ મારી બીજી કોમેન્ટ્સ જોશો તો જણાશે કે આ પહેલા બીજા બ્લોગ પોસ્ટ ની કોમેન્ટમાં મેં “કાગડા બધે જ કળા છે” એમ કહી બધા ધર્મોને વખોડ્યા છે. આપ મારા કરતા ઘણા વધુ જાણકાર લાગો છો અને મારો ઈરાદો કોઈ જાત નો અવિવેક કરવાનો નહોતો. પણ જો આપણે પ્લીઝ મૂળ મુદ્દાને ચર્ચીએ તો આનંદ થશે.
માનપૂર્વક,
-દવે
LikeLike
આ બધો જ પ્રતાપ–પ્રભાવ ધર્મનો નહીં; વીજ્ઞાનનો જ છે.
This is only partially true. Religion can not take all the credit for morality. Same for science.
Science develops the logical thinking, but science does not preach morality. Morality or disciplined social behavior has to come from Nation state’s law and order system and society’s own moral standards.
LikeLike
Gada saheb,
1. Russel gives credit to science for improving social ATTITUDES, and not for improving morality. His example of wide spread witch hunting and burning in Europe is on the money.
2. You are very right that science does not deal with ethics. The point is : Between religion and science, which is comparatively better at promoting the right way to think, even about social sciences like Ethics? Thanks. —-Subodh Shah.
LikeLike
શ્રી રમણભાઇએ જે કથાઓ ટાંકી છે તે નીતિકથાઓ નથી, માત્ર કથાઓ છે. નીતિકથાઓ પંચતંત્રમાં છે, અને ભર્તૃહરિના નીતિશતકમાં વ્યવહાર સંબંધી ઉપદેશો છે. કોઈ અર્ધશિક્ષિત કથાકાર પોતાની ખ્યાતિના જોરે રામાયણ અને મહાભારતને નીતિકથા ગણાવી દે અને આપણે પણ એના આધારે દલીલ કરીએ એનો અર્થ એ થાય કે આપણે કથાકારની વ્યાખ્યાનો સ્વીકાર કરીએ છીએ. આના પછી, ભાવિક અને રૅશનાલિસ્ટમાં કઈં ફેર રહેતો નથી, ભલે ને બન્ને સામસામે બાંયો ચડાવીને ઊભા રહે. લડાઈના નિયમો તો બન્નેએ સ્વીકારી જ લીધા છે.
ધાર્મિક કથાઓ (ખાસ કરીને હિન્દુ ધાર્મિક કથાઓ) સમયની સાથે અને આખ્યાનકારની કલ્પના શક્તિ પ્રમાણે બદલાતી રહી છે. એટલે આજે આપણી સમક્ષ જે કથા હોય તે મૂળ સ્વરૂપે કેવી હતી એ જાણવામાં રૅશનાલિસ્ટને રસ હોવો જોઇએ. તે સિવાય રૅશનાલિઝમ પ્પોતે પણ એક સંપ્રદાય બની રહેશે. ડૉ. હસમુખભાઈ સાંકળિયાનું પુસ્તક ‘પુરાતત્વ અને રામાયણ’ આ બાબતમાં રૅશનાલિસ્ટો માટે ‘ગાઇડ’ સમાન નીવડે એમ છે. ખરૂં રૅશનાલિઝમ એટલે શું તે એમાંથી જાણી શકાશે. રૅશનાલિઝમ રીસર્ચ પર ધ્યાન આપે એ જરૂરી છે.
શ્રી રમણભાઈના એક મંતવ્ય સાથે શ્રી મૂરજીભાઈએ અસંમતિ વ્યક્ત કરીને વિજ્ઞાનની સીમા દેખાડી છે. એમની વાત સાચી છે કે સામાજિક નીતિનિયમો ઘડવામાં વિજ્ઞાન કઈં ફાળો ન આપી શકે. સમાજ વિજ્ઞાન માનવીય સંબંધોનું વિજ્ઞાન છે અને ભૌતિક વિજ્ઞાનની એમાં શી ભૂમિકા હોઈ શકે તે શ્રી રમણભાઇએ સ્પષ્ટ કરવું જોઈતું હતું. વિજ્ઞાનમાં પણ અંધશ્રદ્ધા રાખવામાં સાર નથી.
નીતિ આપણી સર્વાઇવલની જરૂરિયાતમાંથી પેદા થઈ. આગળ જતાં ધર્મ વિકસ્યો. આમ ધર્મ અને નીતિ અલગ છે. ધર્મે નીતિનાં મૂલ્યોને આત્મસાત કરી લીધાં એટલે ધર્મ જ નીતિનો પિતા છે એવો આભાસ ઊભો થાય છે. શ્રી રમણભાઈએ જે કહેવાતી નીતિકથાઓ ટાંકી છે તેના પરથી તો એમ નથી લાગતું કે તેઓ નીતિને ધર્મથી અલગ માને છે. નીતિને સમાજશાસ્ત્ર સાથે જોડવાની છે, ધર્મશાસ્ત્ર સાથે નહીં. આ બાબતમાં શ્રી મૂરજીભાઈના અત્યંત મનનીય લેખો આ બ્લૉગ પર પ્રકાશિત થઈ ગયા છે. પણ ‘ધર્મ નીતિનો પિતા છે’ એવી ‘માયા’માંથી શ્રી રમણભાઈ મુક્ત થઈ ગયા હોય તો સારૂં.
બાકી તો આજે ધર્મગ્રંથો મ્યૂઝિયમમાં હોય તે જ સ્થિતિમાં છે.
LikeLike
નીતિ આપણી સર્વાઇવલની જરૂરિયાતમાંથી પેદા થઈ. આગળ જતાં ધર્મ વિકસ્યો. આમ ધર્મ અને નીતિ અલગ છે. ધર્મે નીતિનાં મૂલ્યોને આત્મસાત કરી લીધાં એટલે ધર્મ જ નીતિનો પિતા છે એવો આભાસ ઊભો થાય છે.
This comment of Dipak Dholakia accurately describes the confusion between religion and sociology that has prevailed in all religions of mankind. Till we learn to distinguish the interaction of the two, we will continue the confusion. Science has now accepted the ever expanding cosmic universe which ancient seers called ‘god’. Sciences and religions both have changed with times. Rationalists and religion-ists need to recognize that they both evolve with times and need to support each other rather than creating opposite camps.They can if they understand a similar process both are involved in.
LikeLike
The article is right on money notwithstanding a large section of Indians, Hindus in particular, may not agree and try to blow their off repeated old horns. It is time for entire humanity to look for reality and rational check up of anything that may come across to our day to day life and avoid fantasy and any unproven stuff. Please keep it up; but I know the effort is unlikely to yield desired results so soon amid a present chaos in which we live.
LikeLike
Friends….
It does not matter, it is a NITIKATHA or KATHA..( They are in our dharma-books)..The contents are self explanatory. What is there in a name ? The message conveyed, tells you the fact. And the fact is that RISHIMUNIO and DEVO….are printed with all these colors in these old books. RP also clearified that it is not only hindu dharma…but all other dharmo has this type of story…messages.
What we readers have to learn from these examples is” let us be civilized.” Human race is certainly more civilized today than the days of these old books. STREE SANMAN, RESPECT,and INDEPENDANCE is evident today. We all observe them. I request the reader of this article to place himself / herself in the character of the RISHIMUNIO and DEVO.created characters..and think about their own action design in the 21st century.
We all hate the incidence printed in a news paper where there is rape, murder, love hatred, and……………why? Because we are civilized. And there are few who are not….and committ non civilized acts. ( We have distinct defination of civilization…..)
Hats off to Shri RAMAN PATHAK………NAVO PATH DARSHAK…..
(1)..
Artha vagarna ritrivajo swikarochho sha mate?
samaj vagarni vaat rudayma utaro chho sha mate ?
saachu shu ne khotu shu chhe? Aadharothi shodh karo….
Bijana mat mujab kayam vicharo chho sha mate?
(2) Ek murakhne evi tev, pathar etala puje dev
Pani dekhi kare snan, tulsi dekhi tode paan
Ae Aakha vadhu utpat, ghana Parmeshvar ae kyani vaat ?
(3) Aandharo sasaro ne shangat vahu………..
……………….
………. Shikhiu saambhariu sarve fok.
Aakho tried his best to civilize people but no body learnt.
Amrut Hazari.
LikeLike
Dilipbhai,
For centuries in the past, almost all people thought religious stories taught moral precepts. Most Hindus still think so, in spite of the fact that religion and ethics are separate and distinct subjects, as you say here, very rightly. Our preachers still tell these stories with gusto and millions believe them, as you know well. We Hindus have equated religion with the Puranas all the time, although the Puranas are literary fiction in most cases.
Therefore, I think Pathak Saheb has done a great job in the service of truth by pointing out the absurdity, call it silliness if you will, of several of such popular stories. This may be entertainment but these stories are certainly no religion. All of us need to support him and do more to expose the irrational attitudes they inculcate in the minds of the common man. The anti-reason prevaling today among the masses may well be rooted in the training that our uneducated masses received for centuries in the form of such absurd stories that were told in the name of teaching religion. I am sure that intellectuals like you who belong to this blog will realize this on further thinking. Thanks. —-Subodh Shah.
LikeLike
Dear Subodhbhai,
We certainly support Ramanbhai. He is 90+ years old, commands respect from everyone who knows him thru’ his writings and is considered granddaddy of rationalism in Gujarat.
The reason for my comment above is that we do not want to give unwarranted reason to opponents of rationalism by making improper claims in the name of science. My personal experience is that many Guajarati rationalists I know, do not properly understand what science really is. I have seen many instances of misused scientific references before.
Having said all this, I re-read the above article once more. You have a point there. His reference to science is not totally out of place as I thought at the first read. It would have been clearer had he added one more sentence there explaining how science has helped as you have explain in your comment.
LikeLike
સ્નેહી શ્રી સુબોધભાઈ અને શ્રી મૂરજીભાઈ,
કમ્પ્યુટર ખરાબ થઈ જવાને કારણે મારો પ્રતિભાવ આપવામાં મોડો છું, તો માફ કરશો.
સૌ પહેલાં તો મારે સ્પષ્ટતા કરવી જોઇએ કે શ્રી રમણભાઈ જેવા વયોવૃદ્ધ અને જ્ઞાનવૃદ્ધ પુરુષ પ્રત્યે અવિનય દાખવવાનો તો સવાલ જ ન હોય. મારા લખાણમાંથી એવો અવિનય પ્રગટ થયો હોય તો શ્રી રમણભાઈ્ની માફી માગું છું.એમણે આખી જિંદગી જે મશાલ જલતી રાખી છે તે કદી ભૂલી ન શકાય. કદાચ આ જ કારણે એમની પાસેથી એવી અપેક્ષા રહે છે કે એમનાં વિધાનો વધારે ધારદાર હોય. કદાચ એ જ કારણસર શ્રી રમણભાઈની સ્ક્રૂટિની સહાનુભૂતિ વિના થવી જોઈએ.તે સિવાય તો ” महाजनो येन गता सः पन्थाः” મહાપુરુષો જે રસ્તે ગયા તે રસ્તે જવા જેવું થશે. આ વાત રૅશનાલિસ્ટોને પચવી ન જોઇએ. શ્રી રમણભાઈનો સાચો આદર પણ એ જ હશે.
સવાલ એ છે કે રૅશનાલિસ્ટોનો મેનિફેસ્ટો શો હોઈ શકે? મારી નજરે નીતિ અને ધર્મને અલગ દેખાડી દેવાં એ એનો પહેલો મુદ્દો હોવો જોઇએ. શ્રી રમણભાઇએ આ જ લેખમાં એ વાત કરી જ છે, પરંતુ, જ્યાં સુધી એમની કથાઓની પસંદગીની વાત છે, ત્યાં સુધી આ નવા મુદ્દા નથી. કથાઓ માત્ર કથાઓ છે અને એમાં સમય સાથે ફેરફારો થયા છે, એ વાત બહુ સ્પષ્ટ થવી જોઇએ. ધર્મ નહોતો ત્યારે પણ નીતિ હતી, તે સિવાય માનવસમાજ ટકી જ ન શક્યો હોત. આ વાત પર મેં મારી પહેલી કૉમેન્ટમાં ભાર મૂક્યો છે. પહેલાં નીતિ, ધર્મ અને સમાજશાસ્ત્રમાં સેળભેળ થઈ ગઈ છે. આ તફાવત સમજી લેવાનો હવે સમય આવે ગયો છે, એટલું જ ભારપૂર્વક કહીએ.
મારી નજરે “ઈશ્વર છે કે નહીં”, એ મેનિફેસ્ટોનો બીજો મુદ્દો છે, પહેલો નહીં. પરંતુ એના વિશે વધારે લખીશ તો એ વિષયાંતર થશે.
LikeLike
તમારો લેખ ખરેખર વિચારવા યોગ્ય છે ,
હું કાયમ એજ વિચારું છું કે શું આને ધર્મ કહી શકાય ?
જયાં ભગવાન જ જૂઠ ને દગો પ્રપંચ કરતા હોય ,
કદાચ હું નાસ્તિક હોઈશ ,
જોકે આવા ધર્મ ને અનુસરવા કે માનવા કરતા,
હું નાસ્તિક છું તે મને ગમે છે ,
જોકે આ ધર્મ ને ચીતરવા વાળા મીણ -માટી ના માણશો જ છે,
ને એને અનુસરવા વાળા પણ બુધ્ધી ને દેશવટો દઈ ને બેઠા છે,
ને એ કહેવાતા સતયુગ માં પણ સ્ત્રી સલામત ન હોય તો આજના ,
આ કહેવાતા કળયુગ માં તો પૂછવું જ શું ?
વાડ જ જો ચીભડાં ગળે તો ફરિયાદ કોને કરે , એના જેવો ઘાટ છે .
LikeLike
તમ્મ્નાબહેન
માનું છું કે તમે બહેન છો (નામ પરથી). તમારી વાત ગમી. આ વાંચતા રહો! હું પણ હમણા જ જોડાયો, પણ બહુ જ આનંદ આવે છે, અને ઘણું જાણવા મળે છે!
-દવે
LikeLike
Dear SaralHindi
Why do you need to base your judgment of what is good or bad on what others praise or criticize? The whole point of this article (and this blog) is rationalism, use of our own “વિવેક્બુદ્ધિ”. Just because someone thinks that our myths are better than some other myths, does not make them good in an absolute sense. Once again, i point you to my comments earlier in the blog. I am continually amazed by our (Indians’, hindus’) ability and willingness to praise our religion or myths just because they might be better than the others. So what? That is like saying killing someone with one method is better than killing them with another, longer, more torturous method. No one wants to address that killing is wrong in the first place.
The same way, no one wants to admit that religions and myths are pretty bad and have done more harm than good. All we will ever do is debate about whose religion is better. What about the fact that they are all useless and harmful? Ever think about that?
LikeLike
Very well said Mr. A Dave.
I usually ignore such links referring to something else.
LikeLike
sir this is mind blowing task………we must have to spread this in our society……..
LikeLike
Dear Ramanbhai Pathak, Govindbhai Maru, Murjibhai Gada, Uttambhai Gajjar and Other Rationalist Friends:
Thank you for this Basic Discussion about Religions and their ways of bringing home their Meaning through STORIES. Stories are for Children when they are young and Un-Questioning. To Tell Stories to Innocent Adult Audiences is a Way of Cheating them. Here comes the taking of undue advantage of Ignorance.
Religions have been Deceiving People to “Believe-in the Un-Believeable”. There are so many Facts that are told to us to Ignore as “GODS Don’t DO ANYTHING WRONG”. `Kings are Above Laws’. The Days of Kings and Gods are Over. Science and Rationalism are Progress. Past is Tradition and is portrayed as Religion. Scriptures had their Life-Time. They are also “Time Out”.
We Don’t want to Go Back to The BELIEF System. As we don’t Know our Past, We Live in the Present and Learn/Act. FUTURE will take care of itself, as a Result. Therefore, “RATIONALISM IS OUR RELIGION” i.e. DUTY. There has to be A Code of Conduct for a Civilized Society and We all have to abide by it. Religions and Idols, Temples and Worshipping -are a Waste of Time and Mis-Leading / Mis-Guiding.
Therefore, Fundamentally we have to Take People OFF-The Course. We have to Establish that “WORK is WORSHIP” and “GOD Helps Only Those Who HELP Themselves”. This will Clear The Foggy Mist and Sun-Light will Peep-in. Scriptures do Belong to MUSEUMS. Therefore, Temples have to be Converted into Museums of Arts and Architecture.
Fakirchand J. Dalal
U.S.A.
August 27, 2012
LikeLike
Dear Dalal sir,
I agree with everything you said here. I specifically liked where you said, “To Tell Stories to Innocent Adult Audiences is a Way of Cheating them” This is good.
Instead of sying “cheating them”, I would have said ” preventing them from growing up”. This is what most Gurus do to their followers.
LikeLike
All …
Rationalist, religionist, or scientific, and such, are all labels. People wearing labels live in boxes speaking from their perspectives, each accusing the other. Today science and spirituality (central aim of all ‘religions’) globally are expanding their boundaries seeking fusion of human wholeness. To name a couple: academies are becoming (many have for decades) interdisciplinary, medical treatments and research are becoming integral bridging the human interior and exterior existence. Such movements reflect connectedness, not division. On a global level when intellectually and practically we are becoming inclusive, such rationalist/religionist exclusivity reflected on this blog seems outdated.
At such momentous time of reawakening, reading such a blog (another box) from intellectual giants seems anachronistic.
Our mantra need be “Let’s celebrate our differences, so we can enjoy our oneness.” Oneness does not imply fusion of particularities, but their celebration. Bertrand Russell, whom I admire, spoke what was paramount in his time. He would urge us to re-envision our times and think out of the box.
LikeLike
We have to Establish that “WORK is WORSHIP” and “GOD Helps Only Those Who HELP Themselves”. This will Clear The Foggy Mist and Sun-Light will Peep-in. Scriptures do Belong to MUSEUMS. Therefore, Temples have to be Converted into Museums of Arts and Architecture.
Fakirchand J. Dalal
Read the Post & the Comments.
Just taking the comment of Shree Dalal.
And now let us take a portion of the Comment of Jay Clerk>>>
Rationalists and religion-ists need to recognize that they both evolve with times and need to support each other rather than creating opposite camps.They can if they understand a similar process both are involved in.
Now, let me come to my point !
A rationalist who see ALL on the Spiritual Path to be WRONG is the biggest FOOL.
Those who is on the BHAKTI PATH thinks ALL on the RATIONALIST PATH are ALL wrong is another FOOL.
A TRUE Rationalist is a DOER….he/she will always think of the “SOCIAL UPLIFTMENT” of the others….and by his ACTIONS will infuence those on the BHAKTI PATH with wrong views OR “Andhshradhdhaa” to WAKE UP & never choose to ARGUE & PROOVE the other WRONG…The one who does that is the TRUE RATINALIST !
I believe in DIVINITY…yet I am attracted by the SOCIAL CAUSES where the Poor & Unfortunates need the assistance.
Who am I ?
I can claim to be PRABHU-BHAKT ( on the Bhakti Panth) or I can claim to a RATIONALIST.
But I ask ALL where is my position ?
Let us all learn NOT to BLINDLTY critisize all praying to God as FOOLS ! One must show the light by setting the examples by our ACTIONS of SEVA.
DR. CHANDRAVADAN MISTRY
http://www.chandrapukar.wordpress.com
Inviting ALL to my Blog Chandrapukar !
LikeLike
Dear Dr. Mistry:
Your comment is very interesting. If you feel spiritual and want to help others, you are certainly a very decent human being. But I believe you might have slightly misunderstood the main point of the article.
I do not believe the author is saying that everyone that believes in gods is a fool. So I do want to point out several key issues that may help you understand the point better.
1. Spirituality vs. Religion: Spirituality is a general feeling of feeling at one with the universe, or a feeling that “there must be something better than this!” when looking at day-to-day life. As against that, religion is typically an organized system with rules, deities, followers, money-gathering schemes, and so on. A person can be spiritual and still not be a part of any religion or worship any gods.
2. However, Shri Pathak Saheb’s article is not even about religion. It is specifically about ridiculous bronze-age stories that we are supposed to believe without any questioning or doubts, because they are a part of the religion. He is not even complaining against the religion as a whole, but just the stories that are not only unreal but also utterly horrifying.
3. Rationalism is simply the use of your own “વિવેક્બુદ્ધિ” to judge what is right and what is wrong. I believe the author is simply asking us to think for ourselves – to see those “revered” stories for what they really are; to question them not just for realism but also for humanity. The treatment of all people except for certain ruling males (brahmin and kshtriya men) is horrible throughout these stories. The gods in these stories behave in manners worse than many criminals of today. And yet, we are asked to worship them without questioning. All we are saying is that we should question these stories on two levels – as reality “is this possible based on what we know to be laws of physics and biology?” and also as a source of morality “are these good moral examples that we should follow and/or worship?” And unfortunately the gods of our puranas come off very badly in that light,
4. I do not believe anyone is criticizing everyone praying to gods as fools. But it is certainly fair to ask the question if the gods depicted in our stories are worth any kind of worship, or if they deserve to be simply put in museums?
5. In fact, I would go one step ahead of the author and say, some of these gods do not belong in museums, but rather in jails. One of the all-powerful ‘holy trinity’ trying to rape his own daughter? A ‘king of gods’ fooling and therefore raping innocent women, and that too marries ones? A ‘great sage’ having his wife beheaded just because she had impure thoughts? Wouldn’t all of these be labeled criminals today and jailed? And yet we are asked to worship them unconditionally? How does that make sense?
6. While i applaud you for being attracted to social causes and for wanting to help poor people, i believe Rationalism and Humanism are two slightly different issues. They mostly go hand-in-hand. But you could be a very good human being – kind and helpful – without following rationalism regarding religion, and vice versa.
7. I understand Mr. Jay Clark’s note. Today, many Indians feel that some news coming from the west actually vindicate their ancient beliefs and therefore, leads to a unification. However, in reality, that unification does not happen anywhere except in imaginations of con artists who sell their books to many of us. What science is discovering today was nowhere in ancient Indian scriptures – unless you twist them to mean something that was clearly not intended. What our moral system has evolved to as humans in 21st century, is far superior to anything that was even imaginable to the ancient Indians. So no, there is no unification happening. And not only that, it is simply not possible because by definition, religion is the opposite of rationalism, religious dogma is the opposite of humanity and progress.
I would like to close by saying that throughout the human history, any progress has happened only when Science, or Rationalism, or Improved Morality, or Heightened Humanity, has overcome violent barriers thrown up by religions of the world.
Your comments seemed to be very heartfelt, and I respect your humanity that you mention in the comment, And that is exactly why I wanted to respectfully clarify the issues discussed. I hope this long comment is meaningful and useful.
Sincerely,
A. Dave (દવે)
LikeLike
Dear Mr. Dave,
You have analyzed and explained everything so nicely, it deserves the commendation. I truly believe that you should take up writing articles, (obviously time permitting.) That will be a great service to rationalism.
LikeLike
શ્રી મૂરજીભાઈ,
તમારી વાત સાચી છે. દવેસાહેબે બહુ સુંદર છણાવટ કરી છે. આ એક સ્વતંત્ર, ગંભીર લેખ જ છે અને એમના તરફથી આવા લેખો મળતા રહે એવી આશા રાખીએ.
ખરેખર જ, કોઈ ઈશ્વરમાં માનતો હોય એમાં મને વાંધો નથી. ડૉ. મિસ્ત્રી કહે છે તેમ આવા શ્રદ્ધાળુઓને fools ગણવાનો સવાલ જ નથી. દાખલા તરીકે, સચિન તેંડૂલકર સદી ફટકારીને આકાશ તરફ બૅટ તાકીને ઈશ્વરનો આભાર માને એમાં એની નમ્રતા છે. એ કહેવા માગે છે કે આ સદી માત્ર એની પોતાની કુશળતાને કારણે નથી થઈ. જો કે આખી દુનિયા કહે છે કે સચિન તેંડૂલકર તો કમાલ છે (કોઈ કહેતા નથી કે ઈશ્વરે એની સદી બનાવી દીધી!) એમાં વાંધો લેવા જેવું છે પણ શું?
સચિન તેંડૂલકરનું આ વર્તન દેખાડે છે કે ઈશ્વર માત્ર વ્યક્તિગત છે, એને સર્વવ્યાપી, સર્વાંતર્યામિ બનાવી દેવાના પ્રયાસો માત્ર એક ‘યુનિફાઇડ થિયરી’ શોધવાના અસફળ પ્રયાસ છે. ઋગ્વેદ પ્રાચીનતમ ગ્રંથ છે અને એના શરૂઆતના કાળમાં સર્વવ્યાપી, સર્વશક્તિમાન ઈશ્વર નથી. ‘ઈશ્વર’નો પણ સમાજના વિકાસ સાથે વિકાસ થયો છે. રૅશનાલિઝમ ‘ઈશ્વર’ ની નહીં ‘ઈશ્વરના કન્સેપ્ટ’ની ચર્ચા કરે છે. આ વિકસેલા ઈશ્વરની અવધારણાના આધારે ધર્મો અને ધાર્મિક માન્યતાઓનો વિકાસ થયો છે અને એમની પકડ આજે સ્વયં ઈશ્વર કરતાં પણ વધારે મજબૂત છે. ડૉ. મિસ્ત્રી માનવતાવાદી છે, એનો અર્થ જ એ કે એમનો ઈશ્વર વ્યક્તિગત છે. ધર્મના આધારે વિકસેલી માન્યતાઓ અને સામાજિક વ્યવસ્થાથી મુક્ત એવો એક ઈશ્વર.
ડૉ. ચન્દ્રવદન મિસ્ત્રીએ અને દવે સાહેબે મને રૅશનાલિસ્ટોના મેનિફેસ્ટોનો બીજો મુદ્દો મેં પહેલાં છોડી દીધો હતો તે રજુ કરવાની તક આપી છે. બન્ને વિદ્વાનોનો આભાર.
LikeLike
Dear respected Murjibhai and Dipakbhai:
Once again, i am honored by your comments. i would love to write more, but severe time constraints prevent me from doing so. Also, it is difficult for me to start a topic, but easy to respond to a blog post or a comment. As Shri Shabdashoor Saheb has pointed out, મને કદાચ ચાલતી ગાડીએ ચડવાનું વધારે ફાવે છે! 🙂 But in any case, I will try to continue writing as much as possible, and if ever an original article occurs to me, i will definitely reach out to you as well as Shri Maru Saheb.
best regards,
-A.Dave (દવે)
LikeLike
Dave Saheb,
Your Comment to my last Comment raised a Question Am I agreable even partially to your Respose ? Well, You had a deep feeling about the “wrongs” in the Spiritual Philosophy, and you had the stronger “faith” in the advances of the Science. I know that the Science had contributed a lot to the “new knowledge”…yet the Science is ever changing, with the newer explanations to the “old” theories.Even then, one can not ignore the “positive” contribution of the Science to better understanding of this Material World.
Is there “something” beyond this Material World as seen ( & as not yet discovered)?
I say what we know is “very little”and there is “lot that unknown”..The Science will always try to discover what is not known today….and as it discovers that our “understanding” will change…Look at the Atom…one time regarded as the “smallest particle or the Unit”..now we say that is NOT true and we have Bose-Higgs Particles…eventually there may be a time when we all will say “something happened” and the Universe was created. This will go against the basic thought that “matter can not be created” but it changes from “one form to another”.
Our Galaxy is “so vast with so many Solar Systems”..there are so may Galaxies, that the Human mind can not phantom. When the human brain will reach that stage,,,what will happen? I do not know..may be a thought of the Creator may be again in the minds of the thinkers of this World.
Even Einstein once admiitted the “existance” of “someone powerful beyond imagination” as the driving force in Human efforts to discover the “unknown”…and one must never claim to be the “Almighty”!
Dave Saheb, you have the quality of the “desire to know more” & you have the faith in the Science….Humanity can be understood by a “knowledable” and even the “simple illiterate”
But, one who knows that truely can go tho the acts of SEVA to others…& one must do those actions “selflessly”…& in order to do that way he must be “detached from the Worldly attractions (Maya)”. Even with the Maya controlled, he will”err” with the “Egoist feelings” which can be only be won with the “peace & forgivness” from the Param Tatva Or the the Original Energy Spark at the beginning of the Universe.
We as the Humanity “from any Path” must be eventually can be only on ONE PATH.
I just said my understanding …I have not read the Scriptures…I had not read other’s thoughts.I hope I did not hurt your feelings at all !
DR. CHANDRAVADAN MISTRY
http://www.chandrapukar.wordpress.com
See you on Chandrapukar !
LikeLike
Dave Saheb,
To your 1st counter Comment to my 1st comment, I had replied on 29th August.
Hope you read that too.
Thanks for last response with the words”I read all your Responses”..& so you must have read that Comment of 29th.
Hope you had peeped into my Blog Chandrapukar.
DR. CHANDRAVADAN MISTRY
http://www.chandrapukar.wordpress.com
It was nice interacting with you….may you be inspired to do Seva to others as the time permits your busy Schedules,either at the Job or with your Family.
LikeLike
આ લેખના સંદર્ભમાં ઈતર વાચન તરીકે એક લિંક આપું છું.
શ્રી અતુલભાઈ જાનીએ એમના બ્લૉગ ‘ભજનામૃતવાણી’ પર સ્વામી વિવેકનન્દનું એક ઉદ્બોધન સંક્ષિપ્ત રૂપે મૂક્યું છે અને સાથે આખા પાઠની લિંક પણ આપી છે.
http://bhajanamrutwani.wordpress.com/2012/08/28/%E0%AA%86%E0%AA%AA%E0%AA%A3%E0%AB%87-%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%82-%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%8F-%E0%AA%9B%E0%AB%80%E0%AA%8F-%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%BE/
LikeLike
આપણે જેટલું ધર્મ વિષે ની નકાર્ત્માંક્તાઓ બહાર લાવી છીએ તેના કરતા રાજકારણ માં પડેલા સડા વિષે ઓછું કહીએ છીએ.
ધર્મ નો અર્થ અને તેનું અર્થઘટન જેમ જેમ માણસ શિક્ષિત થતો જશે તેમ તેનામાં જાગૃતિ આવતી જશે. પણ આપણા રાજકારનીયો
આવું થવા દેવા માગતા નથી.ભ્રષ્ટાચાર એટલો વ્યાપ્ત છે કે વિજ્ઞાન અને ધર્મ પણ હોફી ગયા તેને અટકાવવા. માટે ધર્મ શાસ્ત્રને
ફેકી દેવા માટે નહિ પણ તેને સમજવાની જરૂર છે. જે લોકો સમજી ગયા તે લોકો તેની વિરુદ્ધ બોલતા થઇ ગયા છે. એટલે માનવું કોનું?
વૈદિક માન્યતાઓ, રૂઢિઓ, ગાથાઓ અને રહેણી કરણી વિશેષ ધર્મ આધારિત છે તેમાં બદલાવ થાય તેમ નહિ પણ સમજણ થાય તે જરૂરી છે.
માણસ ને સંવેદનશીલ અને લાગણીમય ધર્મ બનાવી શકે, નહિ કે વિજ્ઞાન. સૂત્ર કે મંત્ર ને કંઠસ્ત નહિ પણ રુદય માં ઉતારીએ તો તે પણ જીવનને
ઉપયોગી તો છે જ. શાત્ર વાંચવાથી જ સત્ય સુધી પહોચી શકાતું નથી. વિજ્ઞાન પર્યાવરણ ની કદર નથી કરી શકતો તેમાં તેની મજબૂરી છે .
તેમ ધર્મ માં પણ થોડી મજબૂરી અવશ્ય છે પણ તેને ફેકી ના દેવાય. આપણે ઘરડા માબાપ ને કેમ ફેકી દેતા નથી ? કેમ કે તેવો ની પણ જરૂર તો છે જ
LikeLike
દેશ ના ધર્મ અને સંસ્કૃતિ અને સંસ્કૃતિક પરંપરાઓનું સંરક્ષણ શિક્ષણ થકી જ થાય છે. દુર્ભાગ્યે આજે શિક્ષણ માંથી
સંસ્કૃતિ અને સાંસ્કૃતિક નું સ્વરૂપ સદંતર નસ્ટ થઇ ગયેલું છે જણાય છે. બાહ્ય વૈજ્ઞાનિક વ્યવસ્થાઓથી અને આવશ્યકતાઓની
પુરતી કરીને સંતોષ માની લેવા માં આવે છે. ગમે તેટલા ભણતર પછી પણ રૂચી આધારિત સંસ્કૃતિ બનતી નથી એ સમાજ જીવનની
વાસ્તવિકતા છે . ચિત્રો , કેલેન્ડરો અન્ય સજાવતો, વ્યવસ્થાઓ, વાતચીત, ફિલ્મો ,પોસ્ટરો આ બધા માંથી કામુકતા નું દ્રશ્ય બાળપણ થી જ
શરુ થઇ જાય છે. આમાં ધર્મ ક્યાં કઈ બગાડે છે ? જીવનના આ અદઃ પતનને રોકવા માટે ચિંતા જરૂરી છે. સુસંસ્કૃત બનાવવા ભાષણો
અને લેખો માત્ર દિશાદર્શન નું કાર્ય કરે છે. નાની નાની વાતો થી જ પરિણામ મળતું હોય છે. બાળકોને ભણાવવાની ઉતાવળોમાં તેને
પરાવલંબી બનાવી દીધો છે. આજે મનુષ્યને ઉદ્દાત બનાવે કરુણામય અને સહિશ્નું બનાવે તેમ ધર્મ માં બદલાવ જરૂરી છે પણ મુઝીયમ
માં મુકવા નું કોઈ કારણ નથી. માણસ ના વિચારો જ મોટી શક્તિ છે અને સારા વિચારો ધર્મ થી આવે છે. એક એક વિચારોથી ભવિષ્ય
નિર્મિત થાય છે. ધર્મ કરતા આ પૃથ્વી નું વાતાવરણ અને બાહ્ય પરિસ્થિતિ તેમ જ સંજોગો તમે ઝંખો છો એવી શાંતિ કે સરળતા
કદી હતા નહિ અને આજે પણ નથી. આખો સંસાર પરિવર્તન ની એક પ્રચંડ આંધીથી વીંટળાયેલો છે. તમે ગામડે જાવ કે
શહેર માં જાવ કે જંગલ માં જાવ જિંદગી આ મહાસાગરનું મોઝું છે. દરેક માણસ નો આત્મ શાંતિ અને સરળતા ઝંખે છે અને માયાનો જીવ સંઘર્ષ અને સફળતા ઝંખે છે. ઘણીવાર પૈસાથી દુખ દુર નાં થાય તે ધર્મ ના શાસ્ત્રો થી થતું હોય છે .
ધર્મ શીખવાડે છે કે મજુર ની જેમ મહેનત કરો પણ અમીર ની જેમ જીવો. આ વિજ્ઞાન આવું નહિ જ શીખવાડે.
LikeLike
શ્રી શબ્દ્શૂર સાહેબ
આપની વાત કદાચ ખરી છે. વિજ્ઞાન જીવન સારું કદાચ કરી શકે, પણ કદાચ કેવી રીતે જીવવું તે ના પણ શીખવાડી શકે. પણ તે વાત આપણે ધર્મમાંથી શીખીશું કે નાગરિકશાસ્ત્રમાંથી? જો ધર્મમાંથી શીખવા જઈએ તો આપણે યુધીષ્ઠીર ને જેમ જરૂર પુરતું જુઠું બોલતા થવું જોઈએ? કે ઇન્દ્ર ની જેમ જે સ્ત્રી ગમે તેને છળપૂર્વક વશમાં કરીને શારીરિક સબંધ બાંધવો જોઈએ? આપની ફરિયાદ છે એટલે ચાલો બીજા ધર્મના પણ ઉદાહરણ આપું. શું આપણે કુરાન પ્રમાણે હજુ જે બાળકીઓ માસિકમાં પણ ના આવી હોય તેની સાથે લગ્ન ભોગવતા થવું જોઈએ? શું આપણે બાઈબલ પ્રમાણે ગુલામો રાખવા ને વેચવા જોઈએ? કોઈની ધાર્મિક લાગણીને ઠેસ પહોંચાડવાનો પ્રયાસ નથી, પણ જે તે ધર્મના ગ્રંથોમાં જે લાકેલું છે, તે જે પ્રમાણે કહું છું.
માનું છું કે આપનો જવાબ આ બધી વાતો માં ના જ હશે. તો પછી પ્રશ્ન એ ઉદભવે છે કે આપણામાં જે નીતિ-મુલ્યો છે એ ક્યાંથી આવ્યા? જો ધર્મમાંથી આવતા હોય તો આપણે આ બધુયે કરવું જોઈએ કારણકે ધર્મો જ એમ કહે છે. જો આપણે ધાર્મિક વાર્તાઓમાંથી કોઈ વસ્તુ લઈએ છીએ અને કોઈ જવા દઈએ છીએ, તો આપણામાં જ એવું કંઇક છે જે આપણને કહે છે કે ધર્મમાંથી શું લેવા જેવું છે અને શું નહિ. એ જે નીતિ-મુલ્યો આપણામાં છે તે આપણા આજના સમાજે ઘડેલા છે, નહિ કે ધર્મોએ. આજની સમાજ વ્યવસ્થા, આજ ની નીતિમત્તા, આજનું નાગરિકશાસ્ત્ર – આ બધું આપણને સારા બનાવે છે. બાકી ધર્મોમાં સત્ય અને મુલ્યો જેટલા છે એટલાજ અસત્ય અને દુરોપચાર પણ છે. આપણે એમાંથી સારું સારું લઈને બાકીનું ફેંકી દઈયે છીએ કારણકે આપણામાજ – આપણા મગજ માં જ સારા અને ખરાબ ની સમજણ રહેલી છે, અને એ સમજણ ધર્મોમાંથી નથી આવી, પણ આજના સમાજશાસ્ત્ર માંથી આવી છે.
હા, એટલે વિજ્ઞાન કદાચ નીતિ-દર્શન ના કરાવી શકે, પણ ધર્મો તો અનીતિ થી ભરપૂર છે! માટે નીતિ આપણામાં જ છે ને આપણે જ એને જાળવવાની છે!
માનપૂર્વક,
-દવે
LikeLike
સર્વ વાંચકોને ફરી નમસ્તે !
ઓગસ્ટ ૨૭, ૨૦૧૨ના દિવસે મારા પ્રતિભાવ બાદ, શ્રી દવે સાહેબે અંગ્રેજીમાં પોઈન્ટ બાદ પોઈન્ટ લખી મને જવાબ આપ્યો.
ત્યારબાદ, દીપકભાઈએ ગુજરાતીમાં “સચીન” વિષે લખી એમના વિચારો દર્શાવ્યા.
અને…ત્યારબાદ, અનેકે એમના વિચારો.
હું પણ અહી ફરી આવી લખું છું ( હવે પછી આ ચર્ચામાં ના હોઈશ).અહી હું ફક્ત “જ્ઞાન ગંગા”માં સ્નાન કરૂં છું એવો ભાવ છે !
જ્યારે આપણે ફક્ત આપણી “બુધ્ધિ”ની સમજથી ચર્ચાઓ કરીએ ત્યારે “આપણું જ સાચું” એવો ભાવ આવે ત્યારે એ સત્યના રક્ષણ માટે ફરી ફરી આપણા વિચારો દર્શાવીએ…આ જ છે માનવને મળેલી “સ્વતંત્રતા”…પણ, જ્યારે આપણે આવા વિચારો “મુક્ત” બની શકીએ ત્યારે જ “ઉચ્ચ” પદ પર પહોંચી, “પરમ તત્વ”નો સ્વીકાર કરી શકીએ
આવા “પરિવર્તન”માં આપણે આપણી “બુધ્ધિ સમજ”ને હટાવવી પડે છે …કોઈ વ્યક્તિ “ભક્તિ પંથ” લઈ “ઇશ્વર, ઇશ્વર”કહી સૌમાં ઈશ્વર નિહાળી “જનસેવા”ના પંથે હોય…તો કોઈ વ્યક્તિ જનસેવાના પંથે રહી “હું તો રેશનાલીસ્ટ છું” એવા ભાવે જન કલ્યાણનું જ વિચારે….ત્યારે હું તો કહું આ બન્ને વ્યક્તિઓ પરમ તત્વના એક જ સંતાનો છે !
હું જ્ઞાની નથી…મારૂં ભાષા જ્ઞાન અલ્પ છે. પણ એટલું માનું છું કે “જ્ઞાન” અંધકારને દુર કરે છે, અને તમે ગમે તેટલી એની “શોધ”મા રહો તેમ છતાં “પુર્ણતા”ના મળવી શકો. જો તમોને “પરમ તત્વ”ની સમજ પડી ગઈ હોય તો “ચર્ચા” કરતા “કાર્યો” નું મહત્વ વધુ છે..એમાં જ “ખરી માનવતા” ખીલે શકે !
જ્યારે પણ “પરમ તત્વ” નું જ્ઞાન થાય ત્યારે “રીત રિવાજો” કે “પુજા પાઠ”કરનારાઓ જો “અંધશ્રધ્ધા”ના પંથે હોય તો એઓને “પ્રકાશ” આપવા માટે ઈચ્છાઓ પણ જગ્રુત થાય એ પણ “જનસેવા” જ કહેવાય !
…ચંદ્રવદન
DR. CHANDRAVADAN MISTRY
http://www.chandrapukar.wordpress.com
Avjo !
LikeLike
શ્રી ડો. મિસ્ત્રી સાહેબ:
આપે કહ્યું છે કે ““ચર્ચા” કરતા “કાર્યો” નું મહત્વ વધુ છે..એમાં જ “ખરી માનવતા” ખીલે શકે !”
હું તેમાં સંપૂર્ણ રીતે સંમત છું! પરંતુ ક્યારેક ચર્ચા પણ એક કાર્ય બની રહે છે! જયારે આપ જેવી બુદ્ધિમાન અને સંવેદનશીલ વ્યક્તિ સાથે વાર્તાલાપ થાય ત્યારે આપણા બેઉ નો વિકાસ થાય છે! (મારો તો ખરો જ!)
આપે લખ્યું છે કે ““રીત રિવાજો” કે “પુજા પાઠ”કરનારાઓ જો “અંધશ્રધ્ધા”ના પંથે હોય તો એઓને “પ્રકાશ” આપવા માટે ઈચ્છાઓ પણ જગ્રુત થાય એ પણ “જનસેવા” જ કહેવાય !” બસ, એ જ ઈચ્છાને લઈને હું અહી કઈ લખવા પ્રેરાઉં છું!
તો આ પહેલાની કોમેન્ટ વાંચી ને અમુક ટકા પણ સંમત થશો તો અત્યાધિક આનંદ થશે!
માનસભર,
-દવે
LikeLike
I break my promise, DaveSaheb.
Reading your Comment, I agree that what ever we say/discuss is also “nice” BUT…what I mean is that the “actions” speak more than the words alone. So, if and when we discuss any thing & if “good” for the needy, then it becomes our “duty” to put it in the practice, …So our words mean “more” & set the examples & possibly “inspire” many !
You are invited to my Blog at>>>>
http://www.chandrapukar.wordpress.com
You can be on “Home ” or visit my “Jivan Zarmar” or other Sections of my Blog.
It is nice of Govindbhai to bring “nice topics” for the discussions. I regret not meeting him when I was in Navsari in January 2012.
DaveSaheb, I wish you & your Family all the Best always !
LikeLike
Dear Dr. Mistry Saheb:
I read all of your responses, and again, am very happy that we had this opportunity to share some ideas and thoughts. I completely agree – actions speak many times more than words. We must strive to act on our beliefs rather than just discussing them. It is often difficult to do so, but we must strive, must aspire to that.
I have some time constraints, but will certainly make an attempt to visit your blog. Wishing the best to you and your family as well!
regards,
-Dave
LikeLike
Sundar shabdo jyare swarbadhha thaine gunje tyare te SANGEET bane chhe. Asabhya shabdo ni swarbadhhata BESURU sangeet janmave chhe. Man ane Hridayane shanti aapavanu kam SANGEET kare chhe. Eno artha ae thayo ke sangeetkarne SHABDO ane SWARONU gyan hovu jaroori chhe.
Dharmik booksno sampurna abhyash ane Vignanno sampurna abhyash ja tatashtha vicharono janma aapshe.
Ek bijani laagani dubhavta shabdo lakhnare sanyam rakhvo jaruri bane chhe.
Raman Pathake Dharmic pushtakono abhyash ane Vignanno abhyash pan karelo chhe. Ane teo ekvishmi shadima jive chhe. This is the time when science has made this universe so small that one can reach others in a fraction of the second.
Great Neil Armstrong died two days ago. He was the first man to put his leg on the surface of the moon. This is the fact….a proven fact…..a vignanik satyata.
In America, in New York area, chennel 4 shows people living 100 years and above. This is the fact….a proven fact….you see the person living life of 100 years and above. We never have seen a person living 1000 years and above…..NO CHILD IN 21st CENTURY WILL BELIEVE THAT IN OLD TIME…..5000 years ago Hindu RISHIS and GODS were living 1000 years and more. Where is the scientific truth ? Where is the proof ?
In India even every household is living daily life using the utensils, machines, electronic items created by the science. Those who participated and are participating in this discussion are also using the marvels of science. Their life without these scientific discoveries and inventions, is a BIG ZERO, that they also know and they have to confess it,if they believe in TRUTH ONLY AND NOTHING BUT THE TRUTH.
Let me quote a Aachandas poem by the Gazalkar…Gaurang Thakar……
” Hun mandirma aaviyo ane dwar boliu,
pagarkha nahin bas aabharkha utaro.”
We can use other words…..in place of ‘aabharkha’ , like….Ghamand, Andhashadhha, Agnanta, Aadhurapanu, blind belief, and………………………………………………….
LikeLike
દવે સાહેબ
હું એટલો મોટો નથી કે માફી માગવી પડે, ચર્ચા માં આ બધું થતું રહે છે. અંતે તો આપણા બધામાં
કૈક જાગૃતિ ના તત્વો છે એટલે જ તો ચર્ચા કરીએ છીએ. રેશનાલીઝમ ની પણ થોડી ધર્મ ની જેમ હદ હોઈ શકે ?
આપણે માનીએ છીએ કે ધર્મ શાત્રનો ઉપયોગ કરતા દુરુપયોગ વધુ થયો છે પણ તેનાથી ધર્મ જ ખરાબ છે કે નિરુપયોગી છે
તેમ કહેવું વધારે પડતું નથી લાગતું ? કથાઓ કાલ્પનિક હશે પણ તેમાં કોઈક સારો સંદેશો પણ છે જ તે કેમ સ્વીકારીએ નહિ ?
આપણે ધર્મ ની ખોટી બાજુ વધારે ધ્યાન રાખવામાં જ આખેઆખો ધર્મ અને શાસ્ત્રો નિરુપયોગી છે તેવી ધારણા બાંધી દીધી છે
હું પણ મંદિર કે અન્ય કથાઓ કે પ્રવચનો કે સંપ્રદાયો માં બિલકુલ માનતો નથી તેનો ખુલાસો કરી લઉં પણ ધર્મ અને શાસ્ર એ તો
પારંપરિક રીતે લોકો માં વણાઈ ગયો છે. આજે ૯૫ % આજ ધર્મ માં માનવાવાળા છે અને બાકી ના બીજા. આ સંદર્ભ માં ધર્મ ની
ત્રુટીઓ બહાર લાવી જાગૃતિ લાવવાની છે. જેમ ધર્મ ને અને કથાઓ ને સાચું માની ચાલવાવાળા ને તમે બીજા રસ્તે નહિ પણ
ધર્મ ની સાથે સત્ય જોડી ને પ્રચાર કરવો વધારે હિતાવહ અને પરિણામદાયી થશે. ધર્મ ની જેમ વિજ્ઞાનના પણ ઘણા ગેરફાયદા છે
છતાં તે સ્વીકારી ને ચાલીયે છીએ. વિજ્ઞાન ની ગાડી માં બેઠા હોઈએ અને જો તે ગાડી સી. એન. જી.હોય અને આપોઆપ સળગી જાય
અને માણસ મ્ર્યુત્યું પામે તો બધા ગાડી વાપરવાનું છોડી કેમ દેતા નથી? હું પોતેબ્રાહ્મણ હોવા છતાં ક્રિયાકાંડ માં બિલકુલ માનતો નથી.
આપણે ત્યાં ધર્મ ના નામે ગાડરિયો પ્રવાહ છે જેને રોકવા ઘણી મહેનત માગી છે. શબ્દો થી તમને દુખ પહોચ્યું હોય તો મારી ભૂલ હશે તેમ માનું છું
જગદીશ જોશી
LikeLike
માનનીય શબ્દસૂર સાહેબ
આપના આ વાક્યો ગમ્યા – “આપણે માનીએ છીએ કે ધર્મ શાત્રનો ઉપયોગ કરતા દુરુપયોગ વધુ થયો છે પણ તેનાથી ધર્મ જ ખરાબ છે કે નિરુપયોગી છે તેમ કહેવું વધારે પડતું નથી લાગતું ? કથાઓ કાલ્પનિક હશે પણ તેમાં કોઈક સારો સંદેશો પણ છે જ તે કેમ સ્વીકારીએ નહિ? આપણે ધર્મ ની ખોટી બાજુ વધારે ધ્યાન રાખવામાં જ આખેઆખો ધર્મ અને શાસ્ત્રો નિરુપયોગી છે તેવી ધારણા બાંધી દીધી છે”
મારો એ જ મુદ્દો છે કે જેનો ઉપયોગ કરતા દુરુપયોગ વધુ થાય તે વસ્તુને સંપૂર્ણ સારી પણ ના જ કહેવાય. અને આપણે જરૂર કથાઓમાંથી સારા સંદેશા લઈએ. પણ કથાઓમાં તો સારું-નરસું બંને છે, તો શું બધુજ લેવું? જો એમાંથી સારું જ વીણવાના હોઈએ તો એ સારું નરસું વીણવાની શક્તિ આપણામાં જ છે એ સાચું કે નહિ? તો પછી આપણે હાથીશંકર ધમધમિયાની બાળવાર્તામાંથી પણ સારું લઇ શકીએ! કારણ કે એ વિવેકબુદ્ધિ આપણા માં જ છે. અને જો એમ હોય તો પછી શાસ્ત્રોને સર-આંખો પર ચઢાવવાનો શો અર્થ? એ બીજી કોઈ પણ વાર્તા જેવાજ બની રહે છે – કારણ કે એમાંથી સારું વીણવાની વિવેકબુદ્ધિ આપણા મગજ માં છે. બસ, એટલી જ વાત છે!
વિનયપૂર્વક,
-દવે
LikeLike
Friends,
I am happy to share two news with you all.
(1) Man could launch and touch the red surface for the first time.,…a ROVER, on August , 6th,2012 at 1:35 a.m. Eastern time. It could be considered as an attack on Mangal by JYOTISHIES. How will Mangal and Mangal Dasha carrying individuals life be affected ? is the qu4estion for those who believe in JYOTISH? Jyotishes can help to solve this problem.
(2) Ref:Copy right : Vanderbilt University Medical Center. Editorial tool created by VUMC web.
” Being a surrogate mother is not that unusual, but carrying the child of your child is quite unusual.” he said. ” It is a good example of the old age of a parent being willing to do anything for his or her child. I would certainly consider this ‘ anything’ considering all the physical, emotional and endocinal changes this woman has gone through to carry these babies. It is a great sacrifice done with love for her child – a real act of love, courage and sacrifice.” The Doctor said.
Frank Boehm MD, Professor of Obstetrics and Gyanecology and director of division of Maternal-Fatal Medicines; has delivered twins to a surrogate mother before, but said, this is the first time a GRANDMOTHER has delivered her GRANDCHILDREN at Vanderbilt.
Let us think this unusual incident, considering a Hindu family and Hindu Religion…….belief carrying grandmother……..
These two happenings….are subjects of discussions on the basis of Science Vs Religion. ( Hindu Religion at this time)
Aabhar.
Amrut(Suman)Hazari.
LikeLike
To add to the surrogate motherhood….subject….
A mother, Brennan, helped her daughter Bevins and her son-in-law Phill to surrogate and deliver their babies, a boy and a girl.
Daughter,Bevins said, ” I never had a fertilization problem. It was a space issue.”
After offering several times over the past six years, Brennan finally issued a final offer to her daughter and son-in-law about a year and a half ago : ” I’m not getting any younger. If I’m going to do this, it’s going to have to be now.”
LikeLike
હા સાચી વાત છે .ધર્મ ગ્રંથોને મ્યુજીયામ્માં મુકાય
LikeLike
ઘણો જ ઉત્તમ લેખ. લેખકની વાત સાથે હું સહમત છુ. જેટલા પ્રતિભાવો આવ્યા એમાંથી એક પણ જણે સહમતી નથી દર્શાવી. આપણે ત્યાં આ બધી વાતોનું એટલું બધું આક્રમણ છે કે લોકોનું સંપૂર્ણ બ્રેઈન વોશ થઇ ગયું છે.
LikeLike