માનવવાદી એટલે કોણ?

માનવવાદ/રૅશનાલીઝમ એટલે માત્ર કથાકારો/ભુવાઓ/મુંજાવરો/જ્યોતીષ/દોરાધાગા/અન્ધશ્રદ્ધાનો વીરોધ નહીં; પરન્તુ માનવમુલ્યો કચડી નાખનારનો સખત વીરોધ. માનવવાદી એટલે જેના આચાર–વીચારમાં કેન્દ્રસ્થાને વ્યવસ્થા નહીં; પણ માણસ હોય. માનવવાદી વ્યક્તી ધર્મ/નાતજાત/રંગરુપના કારણે કોઈને અન્યાય કરતી નથી. […………………]

માનવવાદી એટલે કોણ?

–રમેશ સવાણી

અન્યાય થતો હોય ત્યારે મૌન ધારણ કરવું; ખેડુતો આત્મહત્યા કરી રહ્યા હોય ત્યારે કથાઓ કરી વાસ્તવીકતા ભુલાવવી; હીંસા થતી હોય ત્યારે યોગ કરવા; બુદ્ધીજીવીઓની હત્યા થતી હોય ત્યારે ભજન કરવા કે તાળીઓ પાડવી; મોંઘી શીક્ષણ ફી ન ભરી શકે એટલે ગરીબ/વંચીત બાળકો અભ્યાસ છોડી દે કે ગરીબ હોવાના કારણે હૉસ્પીટલની સારવાર ન લઈ શકે અને મરણ પામે કે અસહાય હોય તેને ગુંડાઓથી સુરક્ષા ન મળે; તે સ્થીતી પ્રત્યે આંખ બન્ધ રાખવી; ગતજન્મ/આવતા જન્મની વાતમાં લોકોને ચકરાવે ચડાવીને વર્તમાન પ્રત્યે અન્ધ કરવા; આ બધા લક્ષણો માનવવીરોધી છે, રાક્ષસી છે. પ્રત્યેક માનવવાદીએ જાગૃત રહેવું જોઈએ અને રાજકારણમાં રસ લેવો જોઈએ. શીક્ષણ ફી/પેટ્રોલ/બસ–ટ્રેન ભાડું/શાકભાજી/અનાજ/કઠોળ/તેલ/દુધ/મીઠું–મરચું/દવાઓ વગેરેનો ભાવવધારો રાજકીય નીર્ણયોને આધારે થાય છે. માનવવાદીઓની ગેરભાગીદારીના કારણે લીલાછમ્મ ખેતરો આખલા ચરી જાય છે!

માનવવાદી એટલે જેના આચાર–વીચારમાં કેન્દ્રસ્થાને વ્યવસ્થા નહીં; પણ માણસ હોય. માનવવાદી વ્યક્તી ધર્મ/નાતજાત/રંગરુપના કારણે કોઈને અન્યાય કરતી નથી. માનવવાદી વ્યક્તી અસ્પૃશ્યતામાં માનતી નથી; તે પશુ કરતા માણસને પવીત્ર માને છે. માનવવાદી વ્યક્તી કોમવાદથી દુર રહે છે; ગુઢવાવાદ, ઝનુન, અસહીષ્ણુતા, મીથ્થા તત્ત્વજ્ઞાન, અબૌદ્ધીકતા, લાગણીની ઉશ્કેરણી, ડબલ થીંક, મુળભુતવાદ, સ્થગીતતા, માનવવીરોધી વલણ અને બીનલોકશાહી વલણથી દુર રહે છે. કોઈ નેતાએ મુસ્લીમોને સીધા કરી દીધા એ કારણસર જ તેની વાહવાહી કોઈ માનવવાદી વ્યક્તી ક્યારેય કરે નહીં. તે હાઈપર પેટ્રોઓટીઝમથી દુર રહે છે. તે દરેક વ્યક્તી માટે સ્વતન્ત્રતા/સમાનતા/બન્ધુત્વમાં માને છે. તે લોકશાહી જીવનપધ્ધતી, માનવઅધીકારો સાથેની લોકશાહી, આર્થીક–સામાજીક સમાનતા, સામાજીક ન્યાય, માનવ આધારીત નીતીવાદ, મુક્ત વીચારસરણી, સહીષ્ણુતા, પ્રગતીશીલતામાં માને છે. માનવવાદી વ્યક્તી જીવનમુલ્યોમાં માને છે, ધર્મ/પરલોક/દીવ્યતામાં નહીં. તે નરસીંહ મહેતા/કબીર/અખાની માણસાઈમાં માને છે. રૅશનલ એટલે નાસ્તીક નહીં. રાક્ષસો નાસ્તીક હતા અને હત્યાઓ કરતા; રૅશનલ માનવી આવું વીચારી શકે જ નહીં. રૅશનલ માણસ સંવેદનાથી ભરેલો હોય છે. રૅશનલ માણસ બીજાની વેદના જોઈ શકતો નથી; તે બીજાની પીડા પોતાની ગણે છે.

માનવવાદ/રૅશનાલીઝમ એટલે માત્ર કથાકારો/ભુવાઓ/મુંજાવરો/જ્યોતીષ/દોરાધાગા/અન્ધશ્રદ્ધાનો વીરોધ નહીં; પરન્તુ માનવમુલ્યો કચડી નાખનારનો સખત વીરોધ. બંધારણીય મુલ્યો ઉપર બળાત્કાર કરનારની કડક ટીકા કરવી જ પડે. સંસદના પગથીયે માથું ટેકવે તે લોકશાહી પ્રત્યેની નીષ્ઠાનો પુરાવો નથી, પરન્તુ લોકશાહીના મુલ્યોની માવજતમાં કેટલી રુચી લે છે તે મહત્ત્વનું છે. ઢગલો ગુણો ધરાવનાર તાનાશાહ ખતરનાક હોય છે. તાનાશાહ ક્યારેય માનવવાદી હોઈ શકે નહીં. તાનાશાહ માટે માનવ એક સાધન હોય છે. તાનાશાહ વાહવાહીમાં માને છે; વાહવાહી કરનાર ભ્રષ્ટ અધીકારીઓને મહત્ત્વની જગ્યાએ મુકે છે; DySP પરમારને નીવૃતી પછી પણ મહત્ત્વની જગ્યાએ ચાલુ રાખીને SPનું પ્રમોશન આપે છે અને મુલ્યનીષ્ઠ અધીકારીશ્રી આર. બી. શ્રીકુમાર, IPSને પ્રમોશનથી વંચીત રાખે છે; એને પ્રમોશન માટે નામદાર હાઈકોર્ટની શરણમાં જવું પડે છે! તાનાશાહ બોલશે કંઈક અને કરશે કંઈક જુદું જ; ગરીબકલ્યાણ મેળા યોજશે અને 10 લાખનો કોટ પહેરશે! Rs

(‘ફેસબુક’ પર આ પોસ્ટને 75 પ્રતીભાવો પ્રાપ્ત થયા છે. જીજ્ઞાસુઓને આ પ્રતીભાવો માણવા માટે સ્રોત : https://www.facebook.com/groups/apnaaddagujarati/permalink/3085251468205273/ )

–રમેશ સવાણી

‘ફેસબુક’ના ‘અપના અડ્ડા’ ગ્રુપમાં તા. 12, ફેબ્રુઆરી, 2020ના રોજ પ્રગટ થયેલ લેખકની પોસ્ટમાંથી,  લેખકના, ‘અપના અડ્ડા’ ગ્રુપના અને ‘ફેસબુક’ના  સૌજન્યથી સાભાર…

લેખક સમ્પર્ક : શ્રી. રમેશ સવાણી, નીવૃત્ત આઈ. પીએસ. અધીકારી ઈ.મેલ : rjsavani@gmail.com

નવી દૃષ્ટી, નવા વીચાર, નવું ચીન્તન ગમે છે ? તેના પરીચયમાં રહેવા નીયમીત મારો રૅશનલ બ્લોગ https://govindmaru.com/ વાંચતા રહો. દર શુક્રવારે સવારે 7.00 અને દર સોમવારે સાંજે 7.00 વાગ્યે, આમ, સપ્તાહમાં બે પોસ્ટ મુકાય છે. તમારી મહેનત ને સમય નકામાં નહીં જાય તેની સતત કાળજી રાખીશ..

અક્ષરાંકન : ગોવીન્દ મારુ ઈ–મેઈલ :  govindmaru@gmail.com